Gesprek met economist Bruno Colmant

Bruno Colmant behaalde een doctoraat in de Toegepaste Economische Wetenschappen aan de ULB en doceert aan verschillende universiteiten en businessscholen. Daarnaast is hij  voorzitter van het Belgisch Centrum voor Financiën en lid van de Koninklijke Academie van België. Bruno analyseert voor ons de ernstige moeilijkheden waarmee onze begunstigden dagelijks te kampen hebben en een crisis die, naar hij vreest, nog erger zal worden.

Bruno Colmant, allereerst bedankt voor dit gesprek. Het aantal mensen in nood dat een beroep doet op de voedselbanken is sinds het begin van het jaar met 15% gestegen. Tegelijkertijd zijn de levensmiddelen waarover de voedselbanken beschikken om hen te helpen, met 6,5% gedaald. Verwacht u, als economist, dat de crisis verergert?

Ik zie een schok aankomen in september-oktober, als gevolg van de voedsel- en energieprijzen. Zelfs voor mensen met een sociaal tarief zullen gas en elektriciteit te duur worden. Een zeer aanzienlijk verlies aan koopkracht valt te verwachten. En dit kan niet worden verholpen zonder rechtstreekse overheidssteun, hoewel ik niet zeker ben dat er binnen de regering een consensus bestaat om dit te doen.

Het scenario dat ik vrees is dat 4 van de 10 burgers zich in een precaire situatie zullen bevinden. Wanneer 50 tot 60% van het budget overblijft, maken de huishoudens compromissen en sparen zij waar zij kunnen (vakantie, kleding, enz.). Wanneer het budget echter tot 40% krimpt, worden de voedselproblemen nijpender.

Natuurlijk zullen de gas- en grondstoffenprijzen op een gegeven moment dalen, maar het probleem met inflatie is dat het een langzaam loslaatmechanisme is. Als een schok gebeurt, duurt het altijd enige tijd voordat een daling van de marktprijzen aan de consumenten wordt doorgegeven.

Daarnaast zie ik nog een ander zeer verontrustend verschijnsel dat banen en bestaansmiddelen hard zal treffen: veel bedrijven zullen hun deuren moeten sluiten omdat de energieprijs het voor hen onmogelijk maakt te concurreren. De toekomst ziet er voor veel van onze medeburgers zeer somber uit en de voedselbanken zullen een essentiële rol moeten spelen om hen te helpen.

Moet de staat dan een grotere rol spelen bij het opvangen van de gevolgen van deze crisis?

Ik heb een boek over dit onderwerp geschreven dat binnenkort zal worden gepubliceerd. België verloor de attributen van de sociale staat aan de illusie dat de markteconomie alles zou oplossen. Nu, 40 jaar later, zien we dat de markteconomie geen oplossing biedt voor de problemen van burgers die niet krijgen wat zij van een sociale staat mogen verwachten. Voor mij is dit een echte ramp.

De staat zal de komende vijf jaar moeten worden hersteld. U zult zien dat er weer gesproken zal worden over regulering, of zelfs nationalisering, om een nog grotere verarming van de bevolking te voorkomen.

Hebben we het over een sociale bom?

Zeker. Het probleem met België is dat het geen revolutionair land is. Hier wordt armoede gezien als een schaamte. De katholieke erfenis wil dat we ons kruis dragen en in stilte lijden. Als het niet in opstand komt, kunnen we dus vrezen dat het Belgische volk zich neer zal leggen... Terwijl in Frankrijk, een land dat al meer dan een eeuw seculier is, de zaken zullen opschudden!

Ik kom uit een familie die in de jaren 1960 en 1970 precair werd gemaakt. Ik heb nog een zeer eenvoudige levensstijl, ascetisch zo te zeggen. Ik herinner me nog goed dat mijn moeder in 1973, ten tijde van de eerste oliecrisis, besloot dat we de verwarming moesten uitzetten! We trokken zware truien aan en leefden eenvoudig. En soms was het als kind moeilijk om tegen de blik van anderen in te gaan.

Is meer regulering en staatsinterventie mogelijk?

Het is absoluut mogelijk! Maar we zullen ons moeten afvragen in wat voor maatschappij we willen leven. Vanaf het moment dat de Staat zich in België van al zijn attributen heeft ontdaan en geen intelligent partnerschap met bedrijven tot stand heeft kunnen brengen, lopen wij het risico in een gewelddadige confrontatie terecht te komen tussen het beeld van wat de Staat zou moeten bieden en de harde realiteit. Onvermijdelijk zullen onze samenlevingen "linkser" worden, met meer hulp voor de armsten en meer belastingen voor de rijksten.

U spreekt over een intelligent partnerschap tussen de staat en privé ondernemingen. Welke vorm zou dit kunnen aannemen?

Ik vind dat de staat een soort regeringscommissaris moet plaatsen in grote ondernemingen of in banken, om over een sector te spreken die ik goed ken. Deze commissaris zou bijvoorbeeld kunnen ingrijpen in geval van delokalisatie.

Ondernemingen die belangrijke keuzes maken op het gebied van winst en werkgelegenheid, zouden meer met de staat in gesprek moeten gaan. Het tegenover elkaar stellen van de privé en de openbare economie is niet langer houdbaar. Dit is mijn diepe, absolute overtuiging. Dat zou ik vijftien of twintig jaar geleden niet gezegd hebben, toen ik een beetje verdwaald was in het ongewisse van het neoliberalisme. Maar nu ben ik van standpunt veranderd.

De gespannen dialoog tussen ons lands grootste elektriciteitsproducent en de regering over de levensduur van bepaalde kerncentrales staat ver af van zo’n constructieve publiek-privé dialoog...

Laten we geen blad voor de mond nemen: de regering zou ook met meer gezag kunnen ingrijpen. Het optreden van de staat kan niet ondergeschikt worden gemaakt aan de belangen van een privé bedrijf. Dat is gewoon onvoorstelbaar.

Denkt u dat we een crisis van het politieke model doormaken?

Daar ben ik van overtuigd, ja.

Terugkomend op de voedselbanken: kunnen zij blijven rekenen op voedseldonaties van de voedingsindustrie, supermarkten en het FEAD? Of moeten ze hun manier van werken veranderen?

Ik zal geen commentaar geven op hoe ze werken. Maar het is duidelijk dat de actie van de Voedselbanken meer aandacht in de media moet krijgen, want hun rol is vandaag van vitaal belang. En morgen zal het nog belangrijker zijn. Bovendien, als u mij wilt betrekken bij een mededeling waarin ik u zou kunnen steunen of uw boodschap zou kunnen staven, ben ik daartoe gaarne bereid.

Een laatste vraag: is neoliberale economie de enige economie die aan universiteiten en business schools wordt onderwezen?

Persoonlijk doceer ik financiële administratie en bedrijfsfinanciën. Maar het is waar dat er weinig cursussen over de geschiedenis van het economisch denken in het leerplan zijn. Veertig jaar geleden, toen ik aan Solvay studeerde, was er geen sprake van marxisme of friedmanisme1. Nu moeten we, of we het leuk vinden of niet, terugkeren naar een meer keynesiaanse2 visie op de economie.
Ik ben van plan mij actief in te zetten voor de rehabilitatie van de staat in zijn strategische dimensies. Dit is mijn gevecht nu. Ik ben echt kwaad op deze maatschappij die niet goed geëvolueerd is. Ik wilde deze woede met u delen. Het is mijn waarheid als mens.

Bruno Colmant, hartelijk dank voor dit moedige en oprechte inzicht!

1 Theorie van het economisch liberalisme ontwikkeld door de Amerikaanse economist Milton Friedman (1912-2006), die een markteconomie bepleit tegen staatsinterventie
2 Een school van denken, gesticht door de Britse economist John Maynard Keynes (1883-1946), die geloofde dat een economisch systeem inherent instabiel is en gereguleerd moet worden door de staat

terug naar overzicht